Dates Omani factory

Een dadel heeft alles in zich om onze voedselmarkt te veroveren. Vezelrijk, vetloos, vol natuurlijke suikers en met een indrukwekkende hoeveelheid vitaminen en mineralen, is deze exotische vrucht precies wat een doorsnee Westers dieet kan gebruiken. Dertig jaar geleden waren dadels het belangrijkste exportproduct van het Midden-Oosten, totdat ze verdrongen werden door ruwe olie. Nu zijn ze bezig aan een come-back.

Op ontelbare manieren worden dadels verwerkt en op het menu gezet. Verreweg het populairst zijn verse dadels bij de koffie. Het seizoen loopt grofweg van juni tot augustus. In de moderne Arabische stad – geholpen door hedendaagse irrigatiesystemen – staan dadelpalmen voor de sier. Je moet niet verbaasd zijn als je een kleine jongen met een emmer vol versgeplukte dadels uit het openbaar plantsoen ziet komen, zoals hier in Muscat, de hoofdstad van Oman.

De olie-export begon in 1967 maar dadels bleven tot maar liefst 1976 nummer een op de exportlijst. In de oases op het platteland produceren de dadelboeren tegenwoordig nog maar ongeveer 150.000 ton van het fruit per jaar. Dat is vier procent van de totale wereldproduktie en kinderspel in vergelijking met de oogst in Saoedie-Arabië, Irak en Iran. De voorraad ‘zwart goud’ in de Omaanse bodem is ook al relatief klein, en heeft een zoektocht op gang gebracht naar de toegevoegde waarde van beschikbare delfstoffen, dadels en vis. Wie niet sterk is, moet slim zijn.

Wat kun je met dadels doen behalve zelf opeten of leuk inpakken voor de export? Robert Marshall, een Schot met een gelijknamig bedrijf dat het best als uitvinderij is te omschrijven, huurde een voedingsdeskundige in voor een antwoord op die vraag. Na een tijdje experimenteren bedacht de professor een proces dat dadels met huid en haar verslindt, om ze te transformeren tot siroop, vezels. pasta en poeder. Toen de Omaanse prins en zakenman As’ad Al Said daar lucht van kreeg, wierp hij zich meteen op als geldschieter. “We zijn altijd op zoek naar innovatieve technologie die we lokaal kunnen toepassen”, zegt de prins. “Een project als dit is een stapje naar onafhankelijkheid van olie-inkomsten.”

Oman Oasis Falaj

Wat Robert Marshall betreft had de fabriek net zo goed in Europa mogen staan, want daar ligt de markt – “het Omaanse dieet heeft nog geen extra vezels nodig” -, maar het was logisch zich dicht bij het ruwe materiaal te vestigen. Het kostte naar schatting ruim 30 miljoen gulden om de laboratoriumopstelling uit te bouwen tot de eerste dateflake-fabriek. Het bedrijf ging meteen naar de Omaanse effectenbeurs, en zo werd veertig procent van het bedrijfskapitaal gefinancierd uit aandelenverkoop. De onderneming opende zijn poorten in november 1995, maar draait pas een paar maanden op volle toeren omdat eerst een ruzie in de bedrijfsleiding moest worden opgelost.

Dadelsiroop (dibis) wordt al eeuwen ambachtelijk gemaakt door dadels een tijdlang te laten ‘uitlekken’, op een grote hoop met een gewicht erop. De Tomoor Oman, zoals de dadelvlokkenfabriek inmiddels heet (tomoor is Arabisch voor dadels), maakt de siroop onder gecontroleerde omstandigheden en is de eerste die gigantische hoeveelheden dadels tegelijk kan verwerken, tot 7 miljoen stuks per dag. “Praktisch het hele proces is geautomatiseerd. Zo kunnen we zelfs voldoen aan de strenge EU-normen voor kwaliteit en hygiëne”, zegt Ravi Kirpalani, marketing manager van Tomoor Oman.

De gebruiksmogelijkheden van de eindprodukten zijn haast eindeloos: als natuurlijke zoetstof in gebakjes, als basis voor frisdrank, als vezel in brood en noem maar op. Een plaatselijke bakker verkoopt al brood met dadelvezels er in, en een curieus experiment loopt in de koninklijke stallen van Oman, waar Tomoor dadelsiroop door het krachtvoer voor dromedarissen wordt geroerd. Met een hoog suikergehalte en meer vitamines en mineralen lijkt dat een betaalbaar alternatief voor de peperdure Ornaanse honing in het oorspronkelijke recept voor het krachtvoer, à 200 gulden per kilo. Nu maar afwachten of de eenbultige race-kamelen met dadelsiroop achter hun kiezen records kunnen vestigen.

Dateflakes winnen het van cornflakes in vezelrijkdom met zo’n 40 procent. Sue Valentine, voedingsdeskundige en mede-auteur van een dadel-receptenboek, noemt de natuurlijke zoetkracht van de dadelvezel als sterkste punt. Het suikergehalte is hoog en werkt als natuurlijk conserveringsmiddel. Dadelvlokken kunnen bovendien een uitkomst zijn voor mensen met gluten-allergie.

Professor Karkalas klinkt 5 jaar na zijn ontdekking van de dateflake nog blij verrast. Vanaf een hoge draaistoel in zijn laboratorium vertelt hij: “Mijn expertise is vruchtensiroop, dus daarop concentreerde ik me bij de dadels. Tot me op viel hoe ontzettend veel residu er was na het extraheren. Bij wijze van experiment legde ik dat te drogen, en het resultaat bleek heel smakelijk.”

De professor laat mij proeven van iets wat er uitziet als geraspte boomschors. Het smaakt inderdaad zoet en is een beetje knapperig. Ook voor pitten bedacht Karkalas nieuwe levens: vermalen tot koffievervanger, of voedingsbodem voor paddestoelen die na de kweek geschikt is als veevoer. Vermalen en geroosterd als grondstof voor een kruidig tabaksurrogaat, als aroma in sigaren of misschien zelfs een nicotinevrije sigaret. Monsters van het magische dadelpittenpoeder staan ook in het laboratorium. Ze ruiken overtuigend.

Het zal wel even duren voordat dateflakes en cornflakes op de schappen van de supermarkt duelleren. Om te beginnen moeten er nog minstens drie fabrieken bijgebouwd worden om grote ontbijtproducenten te verzekeren van voldoende input. Medewerkers van Tomoor gaan het platteland op om dadels in te kopen en er worden dadelpalmen bijgekweekt.

Maar voorlopig moet import voor voldoende ruwe grondstof zorgen. Nu worden er van elke tien dadels vier opgegeten door de palmeigenaren en hun families. Drie worden er verkocht als kant-en-klaar product en tweeëneenhalve dadel wordt verorberd door geiten en kamelen. De rest is afval.

Tomoor conceert zich zolang op siroop en vezels. Ontbijt-gigant Jordan’s heeft Omaanse dadelsiroop al verwerkt als zoetstof in het nieuwe Bran Crisps en Kellog werkt in z’n laboratorium aan een ontbijt met dadelvezels als basis. Maar een nieuw product lanceren kost handen vol geld en is vol risico. Grote merknamen willen liefst zeker weten dat een nieuw product aanslaat, voordat ze op grote schaal gaan produceren. Dus eerst worden tijdrovende smaaktesten gedaan.

Andere bedrijven kijken de kat uit de boom, omdat ze dadels te exotisch vinden. Een Nederlands bedrijf heeft niettemin belangstelling getoond voor een paar duizend liter dadelsiroop. Marketing manager Kirpalani wil geen namen noemen, want er staat nog niks zwart op wit. Maar dankzij Schotse pioniers en Omaanse ondernemersgeest ontbijt je straks misschien met dateflakes.

© Sitara Morgenster

Become a supporterLogoSitara10x10